ANAYASA MAHKEMESİ BİREYSEL BAŞVURUYA İLİŞKİN

 

ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU

12 Eylül 2010 yılında yapılan Anayasa Değişikliğine ilişkin halk oylaması ile yolu açılan Anaya Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru, başvuruya ilişkin hükümlerin yürürlük tarihi olan 23/09/2012 tarihinden itibaren kesinleşen nihai işlem ve kararlar aleyhine  yapılabilir.  Örneğin 20 Eylül 2012 günü Yargıtay ilgili dairesince incelenip onama kararı verilmesi nedeniyle kesinleşen bir kararın, anayasal temel hakkını ihlal ettiği iddiası ile yapılan bireysel başvuruyu, Anayasa Mahkemesinin inceleme yetkisi bulunmamaktadır.

Başvuru koşulları

• Bir temel anayasal hakkın ihlali,
• Hukuki yarar,
• Hukuksal başvuru yollarının tüketilmesi.

Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru, olağan başvuru yolu olup olmamasına göre iki şekilde yapılabilir;

• Yargı yolu bulunan uyuşmazlıklarda, başvuru yollarının tüketilmesi ve hükmün kesinleşmesinden itibaren 30 gün içinde
• Yargı yolu bulunmayan uyuşmazlıklarda ise, ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren 30 gün içinde yapılır.

 

Her iki halde de mücbir sebeplerden dolayı haklı bir mazeret nedeniyle süresi içinde bireysel başvuru yapılamamışsa, mazeretin ortadan kalktığı günden itibaren 15 gün içerisinde mazeretini belgeleyen delillerle birlikte Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapılabilir. Örneğin Anayasa Mahkemesinin 12/02/2013 tarihli kararında; başvurucunun avukatına nihai karar 07/11/2012 tarihinde tebliğ edilmiş en geç  7/12/2012 tarihine kadar başvuru yapılması gerekirken 12/12/2012 tarihinde yapılan başvuru geç başvuru sebebiyle reddedilmiştir.

 

Anayasa Mahkemesi 15/01/2020 tarihli yeni bir kararında makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine dair başvuruyu yargı yolları tüketilmediğinden dolayı makul sürede yargılanma hakkının ihlalinin söz konusu olmadığına dair karar vermiştir

 

Dayıları aleyhine 1985’te açtıkları kadastro tespitine itiraz davası halen devam eden 7 kişinin bireysel başvurusunda Anayasa Mahkemesi  ihlal kararı verdi. Anayasa Mahkemesi, 12 Kasım 1985’te açılan ve çeşitli aşamalardan geçtikten sonra halen yerel mahkeme aşamasında devam eden dava nedeniyle başvurucuların makul sürede yargılanma haklarının ihlal edildiğine karar vererek başvurucalara tazminat ödenmesine hükmetti.

 

Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yalnızca Anayasada güvence altına alınan temel hak ve özgürlükler( yaşam hakkı, kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkının ihlali, suç ve cezaların kanuniliği, din ve vicdan özgürlüğü vb), AİHS ve buna ek Türkiye’nin taraf olduğu protokoller kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddialarıyla yapılabilir.

 

İster vatandaş ister yabancı her gerçek kişi belirtilen haklarının ihlali sebebiyle Anayasa Mahkemesine başvuru yapabilir. Özel hukuk tüzel kişileri de yalnızca tüzel kişiliğin temel haklarının ihlali sebebiyle bireysel başvuru yapabilir. Kamu hukuku tüzel kişileri her ne sebeple olursa olsun bireysel başvuru hakkına sahip değildir.

 

Anayasa Mahkemesi bireysel başvurularının kabul edilebilirlik incelemesi komisyonlarca yapılır. Kabul edilemezlik kararı oy birliği ile verilir ve bu kararlar kesindir, ilgilisine tebliğ olur. Kabul edilemezlik kararı oy birliği ile verilemez ise başvuru dosyası bölümlere havale edilir. Bölümler esasa ilişkin karar verinceye değin tedbir kararı verebilir.

 

Anayasa mahkemesi yapılan inceleme sonucunda oy birliği ile veya oy çokluğu ile ihlal kararı verebilir. Eğer ihlale bir mahkeme kararı sebep olmuşsa Anayasa Mahkemesinin ihlal kararı, ihlali gerçekleştiren mahkemeye gönderir. Ancak bu yola başvurmada hukuki yarar yoksa Anayasa Mahkemesi başvuran lehine tazminata hükmedebilir. Ancak ihlal bir mahkeme kararından kaynaklanmışsa Anayasa Mahkemesinin o mahkeme kararını iptal etmesi söz konusu olamaz.

 

 

 

                                                                                                         Stj Av Songül KIRMIZIATEŞ