YARGILAMADA YENİ USUL: SERİ MUHAKEME
Adalet Bakanlığı’nın Yargı Reformu Strateji Belgesi doğrultusunda yaptığı çalışmalardan biri olan CMK kapsamında yapılan değişiklikle 1 Ocak 2020 tarihinden itibaren uygulanmaya başlayan yargılamanın kısa sürede bitmesini amaçlayan “Seri Muhakeme Usulü” yönetmeliği kapsamında kararlar verilmeye başlandı. Bu uygulamanın asıl amacı seri yargılamaların önünü açmak ve mahkemelerin iş yükünü azaltmak. Uygulamayla mahkemelerin iş yükü azalırken aynı zamanda şüpheliler de haklarında devam eden ve uzun süren soruşturma ve kovuşturma evrelerine maruz kalmamış oluyor.
Bu usulde eğer kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verilmezse aşağıdaki suçlar hakkında seri muhakeme usulü uygulanabilecek;
- Türk Ceza Kanununda yer alan;
- Hakkı olmayan yere tecavüz (madde 154, ikinci ve üçüncü fıkra),
- Genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması (madde 170),
- Trafik güvenliğini tehlikeye sokma (madde 179, ikinci ve üçüncü fıkra),
- Gürültüye neden olma (madde 183),
- Parada sahtecilik (madde 197, ikinci ve üçüncü fıkra),
- Mühür bozma (madde 203),
- Resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan (madde 206),
- Kumar oynanması için yer ve imkan sağlama (madde 228, birinci fıkra),
- Başkasına ait kimlik veya kimlik bilgilerinin kullanılması (madde 268), suçları.
- b) 10/7/1953 tarihli ve 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunun 13 üncü maddesinin birinci, üçüncü ve beşinci fıkraları ile 15 inci maddesinin birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarında belirtilen suçlar.
- c) 31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanununun 93 üncü maddesinin birinci fıkrasında belirtilen suç.
- d) 13/12/1968 tarihli ve 1072 sayılı Rulet, Tilt, Langırt ve Benzeri Oyun Alet ve Makinaları Hakkında Kanunun 2.maddesinde belirtilen suç.
- e) 24/4/1969 tarihli ve 1163 sayılı Kooperatifler Kanununun ek 2.maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde belirtilen suç.
Uygulamada önce şüpheliye seri muhakeme usulünün ne olduğu, bu muhakemeyi kabul ettiğinde cezasında ne gibi bir değişiklik olacağı, mahkeme tarafından karar verilinceye kadar vazgeçebilme seçeneği bulunduğu anlatılıyor. Şüphelinin müdafi huzurunda bu teklifi kabul etmesi halinde seri muhakeme usulü uygulanmaya başlanıyor.
Cumhuriyet Savcısı suçun işleniş biçimini, suçun işlendiği yeri ve zamanı, suçun konusunun önem ve değerini, meydana gelen zarar ve tehlikenin ağırlığını, failin kast ve taksire dayalı kusurunun ağırlığını, failin güttüğü amaç ve saiki, aynı zamanda suçun kanuni tanımında öngörülen cezanın alt ve üst sınırı arasında tespit edeceği temel cezadan yarı oranında indirim uygulamak suretiyle yaptırımı belirleyecek. Daha sonra Cumhuriyet Savcısının sonuç olarak belirlediği hapis cezası; diğer koşulların bulunması ve suçlunun kişiliğine, sosyal ve ekonomik durumuna, yargılama sürecinde duyduğu pişmanlığa ve suçun işlenmesindeki özelliklere göre TCK m.50/1 de sayılan
- a) Adlî para cezasına,
- b) Mağdurun veya kamunun uğradığı zararın aynen iade, suçtan önceki hâle getirme veya tazmin suretiyle, tamamen giderilmesine,
- c) En az iki yıl süreyle, bir meslek veya sanat edinmeyi sağlamak amacıyla, gerektiğinde barınma imkânı da bulunan bir eğitim kurumuna devam etmeye,
- d) Mahkûm olunan cezanın yarısından bir katına kadar süreyle, belirli yerlere gitmekten veya belirli etkinlikleri yapmaktan yasaklanmaya,
- e) Sağladığı hak ve yetkiler kötüye kullanılmak suretiyle veya gerektirdiği dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranılarak suç işlenmiş olması durumunda; mahkûm olunan cezanın yarısından bir katına kadar süreyle, ilgili ehliyet ve ruhsat belgelerinin geri alınmasına, belli bir meslek ve sanatı yapmaktan yasaklanmaya,
- f) Mahkûm olunan cezanın yarısından bir katına kadar süreyle ve gönüllü olmak koşuluyla kamuya yararlı bir işte çalıştırılma,
seçenek yaptırımlarına çevrilebilir veya TCK 51. maddesince ertelenebilir.
Seri muhakeme usulü kapsamında verilen yaptırım kararları hakkında koşulları varsa CMK 231. maddede yer alan hükmün açıklanmasının geri bırakılması(HAGB) uygulanabilir. Bu usul kapsamında yaptırım uygulanması güvenlik tedbirlerine ilişkin hükümlerin uygulanmasına engel teşkil etmez.
Şüphelinin seri muhakeme usulü teklifini kabul etmesi durumunda Cumhuriyet Savcısı bu usulün uygulanmasını görevli mahkemeden talep eder. Mahkeme şüpheliyi müdafi huzurunda dinledikten sonra şartların gerçekleştiği, eylemin seri muhakeme usulü kapsamında olduğu kanaatine varırsa Cumhuriyet Savcısının talepte belirttiği yaptırım doğrultusunda hüküm kurar.
Bu sistem hakkında altını çizmemiz gereken noktalar:
- Şartlar gerçekleştiği takdirde bu usulün uygulanmasının zorunlu olması
- Şüphelinin teklifi değerlendirme ve kabul aşamalarında müdafinin bulunmasının zorunlu olması
- Şüphelinin teklifi kabul etme zorunluluğunun bulunmaması
- Şüphelinin teklifi değerlendirmek üzere bir ayı geçmemek üzere makul bir süre isteyebileceği
- Cumhuriyet Savcısı tarafından gönderilen talepnamenin mahkeme tarafından aynı gün içerisinde incelenecek olması.
Bu usulün uygulama kapsamında ki bir suçtan şüpheli olarak yargılanma durumunuz söz konusu olduğunda gerekli bilgileri edinmek için uzman avukatlarımızla iletişime geçebilirsiniz.
Stj. Av. Songül KIRMIZIATEŞ