TÜKETİCİ HUKUKU KAPSAMINDA AYIPLI MAL VE HİZMETLER

 

TÜKETİCİ HAKLARI EKSENİNDE AYIPLI HİZMET

 

AYIPLI HİZMET

 

 

Ayıplı hizmet, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanunda düzenlenmiştir. Kanunun lafzından anlaşılacağı üzere; ayıplı hizmet, söz konusu edimin sözleşmede üzerinde anlaşıldığı şekilde ifa edilmemesi ya da objektif olarak (ortalama, makul bir tüketici açısından) taşıması gereken asgari nitelikleri taşımaması durumudur. Buna ek olarak, hizmet sağlayan tarafından vadetmiş olduğu (internet, reklam ya da ilanlarda belirtilmiş olması önemli değildir.) bir özelliğin mevcut olmaması da ayıplı hizmet kapsamındadır. Burada dikkat edilmesi gereken nokta; bu özelliğin eksikliğinin yarattığı sonuçtur. Yani hizmet sunanın vadettiği ancak mevcut olmayan özellikler; tüketici açısından beklenen faydaları azaltmalı ya da tamamen kaldırmalıdır. Ayıplı hizmeti üç farklı başlıkta incelemek yararlı olacaktır. Bunlar; maddi, ekonomik ve hukuki ayıptır.

Maddi ayıp, kelimenin kendisinden de anlaşılacağı üzere, hizmet kapsamındaki malın fiziken zarar görmüş olmasıdır. (yırtık, kırık, parçalanmış, bozulmuş vb.)

Ekonomik ayıp, tüketicinin ekonomik beklentisinin karşılanmaması durumudur. Yani normal şartlar altında tüketicinin satın alınan hizmetten, maldan elde edilmesi beklenen gelir ya da verimin sağlanamamasıdır.

Hukuki ayıp ise, daha geniş anlamda ele alınması gereken bir kavramdır. Burada tüketici satılandan yararlanamıyor veya üzerinde tasarruf etme hakkı sınırlandırılıyor olmalıdır. Bu tanımdan yola çıkarak, örneğin, üzerine bir yapı inşaat yapmak için satın alınan ve satıcının bu niyetinize yönelik siz tüketiciye sattığı arsanın imar planında yeşil alan olarak görünmesi hukuki ayıptır.

Bu durumda ele alınması gereken soru, söz konusu ayıplarda hizmet sunanın tüketicinin zararından nasıl ve hangi şartlarda sorumlu olacağıdır.

 

Satıcının Ayıplı Hizmetten Sorumluğu

 

Hizmet sağlayıcının ayıplı hizmetten sorumlu tutulabilmesi için iki temel şartın birlikte gerçekleşmesi gerekmektedir. Öncelikle hizmet yerine getirilmiş olmalı (malın teslimi vs. de bu anlamdadır.) ardından söz konusu ayıp, esaslı bir ayıp olmalıdır.

 

1.Hizmet İfa Edilmiş Olmalıdır.

İlk şart hizmetin yerine getirilmiş olmasıdır. Yani, henüz hizmetin yerine getirilmediği, hizmet sunanın borcunu ifa etmediği durumlarda ayıplı hizmetten değil, borcun yerine getirilmemesinden bahsedilecektir.

2.Esaslı Bir Ayıp Olmalıdır.

Ayıplı hizmetten, hizmet sunanın sorumluluğunda ikinci koşul, ayıbın niteliğiyle ilgilidir. Ayıplı hizmetten sorumlu olunabilmesi için ayıbın esaslı ayıp olması gerekmektedir. Hizmetteki eksiğin ayıplı olabilmesi için, söz konusu ayıp ya hizmetin sözleşmeye aykırı şekilde ifa edilmiş olması ya da objektif olarak o hizmette bulunması gereken unsurları taşımamasıdır.

 

Hizmet Sunanın (Satıcının) Sorumluluktan Kurtulması

 

Satıcı her ayıplı hizmet için sorumlu tutulamaz. Kanun, hizmet sağlayana sorumluluktan kurtulabilmesi için belirli şartları gerçekleştirmesini öngörmüştür. Bu bağlamda 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 14/2 maddesinde hizmet sağlayanın:

-Reklam yoluyla yapılan açıklamaları kendisinin yapmadığını,

-Bu açıklamalardan haberdar olmadığını ve açıklamaları bilmesinin de kendisinden beklenmesinin mümkün olmadığını,

-Açıklamanın içeriğinin hizmet sözleşmesinin akdedildiği tarihte düzeltildiğini,

-Hizmet sözleşmesinin kurulmasının açıklama ile ilgisinin olmadığı

hususlarını ispatlarsa bu açıklamanın içeriği bağlayıcı olmaz.

 

Ayıplı Hizmet Sonucunda Tüketicinin Hakları

 

Ayıplı hizmet sebebiyle tüketici bazı seçimlik haklara sahiptir. Seçimlik haklar konusunda yasa koyucu bir zorlamaya gitmemiş, tüketicinin bu haklardan birini tercih etmekte serbesttir.

 

1.Hizmetin yeniden görülmesi.

2.Ücretsiz onarım talebi.

3.Ayıp oranında bedelden indirim.

4.Sözleşmeden dönme.

Bazı özel durumlarda bu hakların kullanımı engellenmiştir. Ücretsiz onarım ya da hizmetin yeniden görülmesi haklarının seçilmesi için satıcı aleyhine hakkaniyete uygun olmayacak şekilde yükümlülük doğurmaması gerekmektedir. Buradaki hakkaniyeti belirlerken hizmetin ayıpsız değeri, ayıbın önemi ve tüketicinin diğer seçimlik hakları kullanmasının tüketici bakımından sorun teşkil edip etmeyeceği hususları dikkate alınır. Malın ücretsiz onarımı ve değişimine ilişkin işlemler için süre sınırları vardır. Bu süreler için güncel yönetmelik takip edilmelidir.

Tüketici ayrıca kanunun 15.maddesine göre, hizmet sağlayıcıdan Türk Borçlar Kanunu kapsamında tazminat talep edebilir. Bu tazminat talebi seçimlik haklardan bağımsızdır.

 

Zamanaşımı

 

Ayıplı hizmetten sorumluluğun süresi taraflar arasında yapılacak anlaşmayla belirlenebilir. Ancak taraflar daha uzun süre belirlemediği sürece, ayıp sonradan ortaya çıksa dahi, malın tüketiciye tesliminden itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir.

Zamanaşımının söz konusu olmadığı bir istisna hali vardır. Kanunun ilgili hükmü uyarınca; ayıp, ağır kusur ya da hile ile gizlenmişse zamanaşımı söz konusu olmaz.

Son olarak; esnaftan yaptığınız alışverişinizde, internetten verdiğiniz siparişinizde veya bir kafeden aldığınız hizmet ile bunlara benzer tüketici işlemlerinizde ayıplı hizmetle karşılaştığınızı düşünürseniz sizin için en faydalı çözüm bir avukattan yardım almaktır.